ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΩΝ ΤΑΓΚΑΛΑΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΧΩΡΙΤΗ

 

ΕΚΔΗΛΩΣΗ  ΓΙΑ ΤΟΥΣ  ΠΕΣΟΝΤΕΣ  ΑΕΡΟΠΟΡΟΥΣ

ΣΤΟ  ΠΑΤΗΜΑ  (1947)

Ομιλία από τον Ιωάννη Παπαλαζάρου, εκπαιδευτικό – συγγραφέα,

στο μνημείο των πεσόντων στις 27-6-2021

 

Εξαιρετική η τιμή για τον ομιλούντα στη σεμνή τελετή που οργανώνεται κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, στο χώρο που καθαγιάσθηκε από τη θυσία στο βωμό του καθήκοντος προς την πατρίδα, δύο παλικαριών της Πολεμικής Αεροπορίας, των υποσμηναγών Γιώργου Ταγκαλάκη και Χαράλαμπου Νεοχωρίτη.

Το δραματικό γεγονός έλαβε χώρα σε μια ιστορική χρονική περίοδο που από τον κάθε σκεπτόμενο Έλληνα θεωρείται ως η πιο μελανή κηλίδα, η πιο μαύρη σελίδα στη νεότερη ιστορία του τόπου μας.

Χαρακτήρισαν την περίοδο αυτή ως Ανταρτοπόλεμο, ως Συμμοριτοπόλεμο, ή  Αντισυμμοριακό Αγώνα, ενώ η επισήμως αποδεκτή και κυριολεκτούσα έκφραση είναι: «Εμφύλιος Πόλεμος».

 Όπως και να την αποκαλέσεις, πυρήνας της είναι πάντα η κατάρα του αδελφοκτόνου διχασμού που ακολουθεί και μηδενίζει κατά κανόνα κάθε ενωτική λαϊκή κατάκτηση, κάθε εθνικό μας θρίαμβο.    

Φέτος τιμούμε τα 200 χρόνια από την Εθνεγερσία του 1821. Ό,τι κερδήθηκε τα δύο πρώτα χρόνια της Επαναστάσεως στο Βαλτέτσι, στα Δολιανά, στην Τριπολιτσά, στα Δερβενάκια, κινδύνεψε τα 2 επόμενα από τη «δολερή διχόνοια», κατά τον Δ. Σολομό, από τις εμφύλιες διαμάχες για την εξουσία και τους λουφέδες της. Με το θλιβερό φαινόμενο οι Έλληνες να αλληλοφυλακίζονται, διχασμένοι σε Γαλλόφιλους, σε Αγγλόφιλους και Ρωσόφιλους, στις πιο κρίσιμες καμπές του Αγώνα, όταν ο Κιουταχής στην Στερεά και ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο κατέστρεφαν εκ θεμελίων τα πάντα.

Εκατό χρόνια αργότερα, μετά τους θριάμβους των Βαλκανικών Πολέμων των ετών 1912-1913, που διπλασίασαν την Ελλάδα κατ’ έκταση και πληθυσμό, ενέσκυψε ο Εθνικός Διχασμός του 1915 και των επόμενων χρόνων και οι Έλληνες, διχοτομημένοι με 2 κυβερνήσεις (Αθηνών και Θεσσαλονίκης), με  2 στρατόπεδα βενιζελικών και βασιλικών, να αλληλοκατηγορούνται και να αλληλοεξοντώνονται «δι’ ασήμαντον αφορμήν».

Μετά το έπος του 1940 και τις ηρωικές στιγμές που μας χάρισε η ενωμένη Εθνική Αντίσταση κατά του Ναζισμού και Φασισμού, διασπασθήκαμε και πάλι οι Έλληνες σε δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις, κατηγορώντας οι μεν τους δε ως ξενοκίνητους προδότες, με αποτέλεσμα τον αλληλοσπαραγμό  και το αιματοκύλισμα του τόπου στο χειρότερο κοινωνικό του κατήφορο και μαρασμό, ενώ οι δολοφονικές σφαίρες, σε κάθε περίπτωση, είχαν ως αποστολέα τους χέρια ελληνικά.

Ο Νίκος Καζαντζάκης στο βιβλίο του «Οι Αδελφοφάδες» δίνει τον ορισμό της εμφυλιοπολεμικής σφαίρας:  Στα χρόνια του Εμφυλίου ο Παπα-Γιάνναρος, επιστρέφει μετά τον εσπερινό σπίτι του και βλέπει σ’ ένα χαντάκι ένα λαβωμένο νεαρό.

-Ποιος σε λάβωσε παλικάρι μου;

-Ρώτα καλύτερα, παπά μου, ποιος δεν με λάβωσε. Ήταν χριστιανοί που με πέρασαν για κουμουνιστή και με λάβωσαν; Ήταν κουμουνιστές που με πέρασαν για χριστιανό και με λάβωσαν; Δεν ξέρω. Ξέρω όμως πως είναι λαβωματιά βαθιά και πονάει πολύ γιατί είναι αδελφική.

Μέσα σ’αυτή τη ζοφερή ατμόσφαιρα, δύο αετοί των ελληνικών αιθέρων, ο Γιώργος Ταγκαλάκης και ο Χαράλαμπος Νεοχωρίτης, εκτελώντας διατεταγμένη υπηρεσία, ως στρατιώτες εν πολέμω, επιχειρούν τη μοιραία τους πτήση.

Ο Γιώργος Ταγκαλάκης ήταν μια ιδιόμορφη προσωπικότητα. Είχε επιλέξει τον ιπτάμενο κίνδυνο ως τρόπο ζωής του. Είχε ενστερνισθεί ως προσωπική του θεωρία την ηρωική επωδό του ύμνου των αεροπόρων:

                      Κι αν η μοίρα το καλεί μια μέρα να πεθάνω, 

                      θέλω του Χάρου το φιλί μεσ’στο αεροπλάνο.

Γεννήθηκε το 1921 στον Μπράλο της Φθιώτιδας, ένα πανέμορφο χωριό στις πλαγιές του Καλλίδρομου όρους, γιος του Στάθη και της Γιαννίτσας, ο πρώτος από τα τρία παιδιά της οικογένειας, τ’ άλλα δυο ήταν οι αδελφές του Γιούλα και Ασπασία.

Ανήσυχος χαρακτήρας από μικρός, είχε βάλει από νωρίς στη ζωή του στόχους  υψηλούς και ριψοκίνδυνους και τους έκανε πραγματικότητα με την εισαγωγή του στη Σχολή Αεροπορίας το 1940. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στα τέλη του 1942 στη Ροδεσία (σημερινή Ζάμπια)

Στη διάρκεια της Κατοχής, ως σμηνίας και ιπτάμενος χειριστής, αναλαμβάνει επικίνδυνες αποστολές εναντίον γερμανικών στόχων. Οι βομβαρδιστικές επιχειρήσεις έχουν ως αφετηρία αεροδρόμια της βορείου Ιταλίας. Στα μέσα Μαΐου του 1944 συμμετέχει με μικρό σμήνος βομβαρδιστικών εναντίον γερμανικού εργοστασίου επισκευής ατμομηχανών στο Σαράγιεβο. Κατά την επίθεση γκρεμίσθηκε και η περίφραξη γειτονικού στρατοπέδου αιχμαλώτων και εκατοντάδες Ρώσοι και Γιουγκοσλάβοι αιχμάλωτοι βρήκαν την ευκαιρία να δραπετεύσουν στα γειτονικά βουνά και να ενωθούν με τους Παρτιζάνους.

Σε νέα επιχείρηση βομβαρδισμού γερμανικών στόχων, τον Ιούλιο του 1944, ο Γ. Ταγκαλάκης, σε γιουγκοσλαβικό εναέριο χώρο, χτυπήθηκε από γερμανικά πυρά, τραυματίστηκε σοβαρά στην κοιλιά, κι ενώ είχε εντολές να εγκαταλείψει το αεροσκάφος, δεν το εγκατέλειψε και κατάφερε τελικά να το προσγειώσει στο μικρό σερβικό νησάκι Βις της Αδριατικής. Τον περιέθαλψαν Σέρβοι Παρτιζάνοι και τον παρασημοφόρησε ο ίδιος ο Τίτο.

Στις 6 Σεπτεμβρίου 1946 πετάει με ένα Σπιτφάιρ πάνω από την περιοχή της Γεβγελής, ελέγχοντας περάσματα από το γιουγκοσλαβικό έδαφος προς την Ελλάδα. Δέχεται πυρά το αεροπλάνο του από σερβικά φυλάκια και προσγειώνεται αναγκαστικά κοντά στη Γεβγελή. Συλλαμβάνεται από Σέρβους, που δεν ήταν πλέον οι Παρτιζάνοι φίλοι και σύμμαχοί μας, κρατιέται επί ενάμιση μήνα περίπου σε στρατιωτικές φυλακές και απελευθερώνεται με διπλωματική παρέμβαση στις 23 Οκτωβρίου 1946.

Στις 22 Ιουνίου 1947, ενώ στην γειτονική Παναγίτσα μαίνονται οι συγκρούσεις ανταρτών με άντρες των τοπικών Μ.Α.Υ., χωροφύλακες και μονάδα στρατού, ο Ανθυποσμηναγός Γ.Ταγκαλάκης, με διαταγή της Μονάδος του, απογειώνεται από το Σέδες μ’ ένα Χάρβαρντ 421, έχοντας ως παρατηρητή του τον Υποσμηναγό Χ.Νεοχωρίτη, για πτήση περιπολίας και εντοπισμού ανταρτικών θέσεων στην περιοχή.

Ενώ πετάει πάνω από το ερειπωμένο βλαχοχώρι Πάτημα, δέχεται αντιαεροπορικά πυρά και υποχρεώνεται σε αναγκαστική προσγείωση σε γειτονικό ακάλυπτο χώρο. Από το σημείο αυτό οι πληροφορίες για την τύχη των δύο αεροπόρων, του χειριστή Ταγκαλάκη και του παρατηρητή Νεοχωρίτη, είναι συγκεχυμένες και ασαφείς.

Σε λεύκωμα της αρμόδιας Δ/νσης του Γ.Ε.Α. (1951) αναφέρεται ότι «το αεροσκάφος ανεφλέγη και οι επιβαίνοντες απηνθρακώθησαν».

Από καταθέσεις αεροπόρων που πέταξαν στην περιοχή αμέσως μετά την κατάρριψη του αεροσκάφους του Ταγκαλάκη, αλλά και από μαρτυρίες που συνέλεξαν οι αδελφές του Γιούλα και Ασπασία, πληροφορούμαστε ότι οι δύο αεροπόροι εγκατέλειψαν το αεροσκάφος και κατέφυγαν στο γειτονικό δάσος, όπου τους συνέλαβαν οι αντάρτες.

Εκτέλεσαν επί τόπου τον σοβαρά τραυματισμένο Χαρ. Νεοχωρίτη,  ενώ τον Γιώργο Ταγκαλάκη τον μεταφέρανε, ζωντανό στο αρχηγείο τους στην περιοχή Ράμνομπορ, κι εκεί κάπου χάνονται οριστικά τα ίχνη του. Από πληροφορίες ανεπιβεβαίωτες, αφού του επιδείξανε νεκρούς και τραυματίες αντάρτες που ήταν θύματα αεροπορικών επιθέσεων, τον εκτελέσανε.

Πιστές στη ανάμνηση και στην ηρωική θυσία του ριψοκίνδυνου υποσμηναγού, οι αδελφές του Γιούλα και Ασπασία, εδώ και 75 χρόνια δεν έπαψαν στιγμή να τον αναζητούν, να τον μνημονεύουν, να τον τιμούν. Αξιοποίησαν πληροφορίες από πρώην συμπολεμιστές του, από παλαιούς αντάρτες, από αρχεία της εποχής, για να διακριβώσουν τον τρόπο και τον τόπο όπου άφησε την τελευταία του πνοή ο Γιώργος Ταγκαλάκης. Όποιος ακούει την ιστορία τους και τις γνωρίσει από κοντά, δεν αργεί να τις αντιστοιχίσει με τις ηρωικές αδελφές Αντιγόνη και Ισμήνη της τραγωδίας του Σοφοκλή, οι οποίες, κόντρα με τις απαγορεύσεις και με κίνδυνο της ζωής τους, πάσχιζαν να αποδώσουν τις μεταθανάτιες τιμές στον αδελφό τους Πολυνείκη.

Από το 1985, μετά από επίμονα αιτήματά τους, κατάφεραν να αποκτήσουν τη μικρή έκταση όπου καταρρίφθηκε το αεροσκάφος, την περιέφραξαν, την περιποιήθηκαν, φύτεψαν δέντρα και τριανταφυλλιές, έχτισαν το εξωκλήσι του Αγ. Γεωργίου και το μνημείο, που έγινε πλέον και οικογενειακός τάφος με τα οστά των γονιών τους και έρχονται κάθε χρόνο να τελέσουν το ετήσιο μνημόσυνο του αγαπημένου τους αδελφού.

Περιποιητικότατες και απροσποίητα καλοσυνάτες η Γιούλα και η Ασπασία Ταγκαλάκη, σε υποδέχονται πάντα με την ευγένεια, την ευπρέπεια και την εγκαρτέρηση αποτυπωμένες στο βλέμμα και στην ψυχή τους, πάντα με τον καλό τους λόγο, χωρίς αναθέματα και κατάρες, αλλά με την επίμονη προτροπή στα χείλη τους: Ποτέ Πόλεμος! Ποτέ εμφύλιος Πόλεμος!

Τις γνωρίζω εδώ και δυο δεκαετίες περίπου και κάθε χρόνο που επισκέπτομαι το χώρο και τις συναντώ, διδάσκομαι από την υπομονή και την ψυχική τους αντοχή και εμπνέομαι από την πίστη τους στο Θεό, από την καρτερία και την απροσποίητη αγαθή τους προαίρεση προς ό,τι κακό συνέβη στον αδελφό τους και στον τόπο.  

Τις συμπαρίστανται πρόθυμα ο Μητροπολίτης μας κ. Ιωήλ, αποστέλλοντας κάθε χρόνο τέτοιες ημέρες Ιερέα για την τέλεση θείας λειτουργίας και επιμνημόσυνης δέησης, ο Δήμαρχος Έδεσσας, φροντίζοντας για την ασφαλή πρόσβαση στο Μνημείο, η Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας, που έχει επωμισθεί την ευθύνη οργάνωσης της τελετής και την διακίνηση πολυπληθούς προσέλευσης βετεράνων της Πολεμικής Αεροπορίας, η Αερολέσχη Έδεσσας και άλλοι τοπικοί παράγοντες.

Ας είναι η μνήμη αιωνία των ηρωικών αεροπόρων και ο Θεός να χαρίζει στη Γιούλα και την Ασπασία Ταγκαλάκη πολλά ακόμα έτη υγείας, υπομονής και ψυχικής αντοχής να τιμούν τον αδελφό τους, τον Υποσμηναγό Γιώργο Ταγκαλάκη.